του Λευτέρη Βασιλόπουλου
Από μικρός έβλεπα στη βιβλιοθήκη το συγκεκριμένο δίτομο βιβλίο σε περίοπτη θέση ανάμεσα στα Άπαντα του συγγραφέα. Ωστόσο, ακόμα και μετά την ανάγνωση του εξαιρετικού Το Θείο Τραγί, δεν μπήκα ποτέ στον κόπο να το διαβάσω. Αυτό εν πολλοίς οφείλεται στον τίτλο εκεί όπου ο συγγραφέας αξιώνει να μας μιλήσει για την Αλήθεια. Αν και στη σκέψη μου αυτό είναι το ζητούμενο, η χρήση τέτοιων όρων πάντα με έκανε διστακτικό. Καθώς, όμως, μόλις πρόσφατα και εξαιτίας της τηλεοπτικής πραγματικότητας ξανάνοιξε η συζήτηση για την Επανάσταση του 1821 ήταν το πρώτο βιβλίο που μου ήρθε στο νου! Διαβάζοντάς το, βρίσκω, πλέον, τον τίτλο του ως απόλυτα εύστοχο. (ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο του Γιάννη Σκαρίμπα Το 1821 και η Αλήθεια, εκδ. ΚΑΚΤΟΣ)
«Τους κατηγοράμε και τους λέμε: Λέτε ψέματα – δεν είναι αυτό το ’21: Το Πατριαρχείο το αφόρισε. Οι πρόκριτοι και οι Ιεράρχες το χλεύασαν. Ο Καποδίστριας του γύρισε τις πλάτες του. Ο Κοραής «μας» το μυχτήρισε. Ο Καραντζάς, ο Μαυροκορδάτος και ο Ιγνάτιος, το ξεπούλαγαν, στους ξένους. Χώρια οι Νέγρηδες και οι Κωλέττηδες, χώρια ο Κιουταχής κι ο Ιμπραϊμης. Η κατατρεμάρα του δε λέγεται…» (σελ.19)
«Με το να την παριστάνουν την ελληνική επανάσταση σαν πράξη εξωλαϊκή και εξωελληνική (…το οποίον: ότι την παρασκεύασαν ελόγου τους!) μειώνουν την αυτοδύναμη αξία της, για να τους λογαριάζουμε σωτήρες. Το σινάφικο –όλων αυτών– “κατεστημένο” τους, τους κάνει να μιλάν την ίδια γλώσσα… Ας ξέρουν ότι μας είναι αναξιόπιστοι.» (σελ. 20)
«Αν δε, πιστέψει κανείς τον Πωλ Βαλερύ, “η ιστορία είναι το πιο επικίνδυνο από όλα τα προϊόντα του ανθρώπινου μυαλού. Διεγείρει τα όνειρα, δηλητηριάζει τα έθνη, γεννά στην ψυχή τους στρεβλές μνήμες, γιγαντώνει, μέχρις υπερβολής, τις αντιδράσεις τους, ανοίγει τις παλιές πληγές τους, τα στερεί από το πνεύμα της ειρήνης και τα μπολιάζει με μεγαλομανία και μανία καταδιώξεως”. Έτσι, θα πω κι εγώ: Ούτε η πανούκλα, ούτε η αραποβλογιά κάμανε τόσο κακό στην ανθρωπότητα όσο οι ιστορικοί και η Ιστορία…» (σελ. 21)
«“Πράγματι, εκτός του Ανωτέρου κλήρου, του οποίου το εγωιστικόν συμφέρον ήτο ν’ απολαύσει της ευνοίας του διβανίου, είχε μορφωθή και κάποια αριστοκρατία, ης τα μέλη, εφαίνοντο λησμονούντα εν τη ευμάρεια του βίου, το δυστύχημα της απατρίας… Ήσαν ούτοι οι Φαναριώται εν Κωνσταντινουπόλει και οι προύχοντες (κοτζαμπάσηδες) εν τη λοιπή Ελλάδι, άνθρωποι, όμως τοιαύτης φήμης, ώστε οι συμπατριώτες των τούς ονόμαζαν Χριστιανότουρκους”. Και παρακάτω: “…Χειρότερα σχεδόν ακούοσιν οι τρεις περιηγηταί παρά τινος Έλληνος ηγεμόνος: Τι θέλετε; Τους αποκρίνεται ο αξιότιμος ούτος, τυραγνώ και γυμνώνω τον λαόν, διά να αρέσω εις το διβάνι και να διατηρώ το κεφάλι μου”.» (σελ. 22)
«Πράγματι, ποτέ πριν στην Ιστορία τους, Πατριαρχείο και Πατριάρχες του, δεν είδαν τέτοιες αυτοκρατορικές στα χέρια τους εξουσίες. Μάλιστα, λίγοι Βασιλείς τέτοια είχαν απολαύσει Μεγαλεία. (Ότι, καμμιά φορά, οι Τούρκοι, τους κρεμάγαν, αυτό γράφετο λ ά θ ο ς!). Επί Βυζαντίου οι αυτοκράτορες τούς είχαν διακοσμητικά του θρόνου τους παιχνίδια.» (σελ. 31)
«Γι’ αυτό, εκείνο του Γιάννη Ψυχάρη ότι “ο ελληνικός λαός, δύο μεγάλους και άσπονδους γνώρισε εχθρούς του: τους Τούρκους και τους δασκάλους” εγώ θα τόλεγα έτσι: τους διανοούμενους και τους λογίους του. Τους ιστορικούς του και τον κλήρο.» (σελ. 42)
«Ότι το Ανώτερο Ιερατείο και το Φανάριο δεν την ήθελαν και αντίδρασαν στην επανάσταση – καμμιά αμφιβολία. Αλλά και οι λόγιοι της διασποράς, επίσης δεν την ήθελαν. Αυτός τούτος ο απ’ τους εξέχοντας, Αδαμάντιος Κοραής, την εξόρκισε με τούτα του τα λόγια, απ’ το Παρίσι: “Μια επανάστασις των Ελλήνων υπό τας σημερινάς συνθήκας, κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι κάτι αδιανόητον!”. Τα μαθηματικά του (μαθηματικά τού πάντοτε ύποπτου ορθού λόγου – του λεγόμενου) δίδασκε κι αυτός! Η δε Υψηλότερη Ελληνική Προσωπικότητα, ο Καποδίστριας, όχι μόνον εφρύαξε στο άκουσμα των πρώτων καρυοφυλλιών από τη Μάνη, αλλά και πριν, στην πρόταση της Φιλικής να ηγηθεί του αγώνα, απείλησε τους απεσταλμένους (τον Ξάνθο) με απέλαση και ότι θα τους έδενε ωραία!...» (σελ. 47-48)
«Το ’21, μόνο με της πνευματικής –μας– αριστοκρατίας δεν έγινε, αλλά έγινε και ενάντια της θέλησής της. Η ανεξαρτησία δεν «εκμαιεύθηκε» από τη λογιωτατική Σοφία των –τάχατις– “Διδασκάλων του Γένους” (τους οποίους, ούτε είδαν ποτέ, οι τινάξαντες την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον αέρα), πολύ περισσότερο δεν έγινε από κάτι θρυλούμενους φραγκολεβαντίνους και Ιγνάτιους, αλλά καταχτήθηκε από τα γιαταγάνια των Πελοποννήσιων και της Ρούμελης.» (σελ. 52)
«Το είπα και το ξαναλέω: Το ’21 δεν ήταν όμοιο με καμιά επανάσταση του κόσμου. Το ότι, παρά τον Μέττερνιχ και το Συνέδριο της Βιέννης, παρά τον Ιμπραήμ και τον Ιγνάτιο, παρά τον Κοραή και τον Βρυώνη, παρά την αντίδραση του Ιερατείου και των προκρίτων, μπόρεσε και να εκραγεί και να σταθεί, αυτό δεν ήταν θαύμα – γιατί το θαύμα είναι μια παραβίαση της φυσικής διαδικασίας της ύλης (πράγματα της δικαιοδοσίας των Αγίων μας). Το ’21 ήταν μια Εθνικο-Κοινωνική επανάσταση…» (σελ. 59)
«Ώστε, χωρίς τον εξολοθρεμό των κοτζαμπάσηδων και τον “αποσχηματισμό” των Δεσποτάδων, χωρίς την απαλλοτρίωση της γης και το καλογεροκυνηγητό όξω απ’ τα όρια, χωρίς ολοκληρωμένη τη Ζαράκοβα και τον καταστρεμό των τσιφλικάδων, η εθνική ανεξαρτησία ήταν ο Μανωλιός της παροιμίας με τα ρούχα του: ήταν το “τι Γιάννης, τι Γιαννάκης”…» (σελ. 60-61)
«“Ελευθερωταί αυτής (= της Ελλάδας) υπήρξαν ουχί σοφοί, ανατραφέντες παρά την εστία της κλασσικής αρχαιότητος, αλλ’ άνδρες εξ ακοής μόνον την αρχαιότητα γνωρίσαντες και μόλις μαθόντες ν’ αναγιγνώσκωσι και να γράφωσιν – ουχί φρόνιμοι και εύποροι (Σ.τ.Σ.: όπως οι Αρχιερείς και οι Φαναριώτες), αλλ’ άνθρωποι από ευτελούς μόλις εργασίας, από ταριχείας ορτύγων και συλλογής ελαιών αποζώντες – άνδρες ουχί του καλάμου και της θεωρίας”…» (σελ. 64)
(στο επόμενο: Η Φιλική Εταιρεία δραπετεύουσα από την Επανάσταση κ.ά.)